INFORMACJE

Znaczenie i godność sakramentu małżeństwa

1. Małżeńskie przymierze, przez które mężczyzna i kobieta tworzą ze sobą wspólnotę całego życia [1], czerpie siłę i moc z aktu stworzenia, lecz zostało dla ochrzczonych podniesione do wyższej godności przez zaliczenie do sakramentów Nowego Przymierza.

2. Małżeństwo powstaje przez zawarcie umowy małżeńskiej, czyli przez nieodwołalną zgodę obojga małżonków, w której oddają się oni sobie i wzajemnie przyjmują. Całkowitej wierności małżonków, a także nierozerwalnej jedności węzła małżeńskiego wymagają zarówno szczególna wspólnota mężczyzny i kobiety, jak i dobro dzieci [2].

3. Instytucja małżeństwa i miłość małżeńska z samej swojej natury nastawione są na zrodzenie i wychowanie potomstwa i znajdują w tym jakby swoje uwieńczenie [3]. Dzieci są najcenniejszym darem małżeństwa i przysparzają najwięcej dobra samym rodzicom.

4. Ścisła wspólnota życia i miłości, przez którą małżonkowie „już nie są dwoje, lecz jedno ciało” [4], została ustanowiona przez Boga Stwórcę, unormowana własnymi prawami i otrzymała tak wielkie błogosławieństwo, że nie zniweczył go grzech pierworodny [5]. Dlatego ten święty związek nie jest uzależniony od ludzkiego sądu, lecz od Twórcy małżeństwa, który obdarzył je szczególnymi dobrami i celami [6].

5. Chrystus Pan odnawiając stworzenie i czyniąc wszystko nowe [7], przywrócił małżeństwu pierwotną formę i świętość, tak aby tego, co Bóg złączył, człowiek nie rozdzielał [8]. Aby jaśniej wyrazić i łatwiejszą uczynić nierozerwalność umowy małżeńskiej, Chrystus Pan podniósł ją do godności sakramentu na wzór Jego zaślubin z Kościołem [9].

6. Chrystus przez swoją obecność wniósł błogosławieństwo i radość na wesele w Kanie, przemienił wodę w wino, zapowiadając w ten sposób nadejście nowego i wiecznego przymierza. „Jak bowiem niegdyś Bóg wyszedł naprzeciw swojemu ludowi z przymierzem miłości i wierności, tak teraz Zbawca ludzkości” [10] ukazuje się jako Oblubieniec Kościoła, zawierając z nim przymierze przez swoje misterium paschalne.

7. Przez chrzest, który jest sakramentem wiary, mężczyzna i kobieta raz na zawsze zostają włączeni w przymierze Chrystusa z Kościołem, tak że ich małżeńska wspólnota zostaje wchłonięta przez miłość Chrystusa i obdarzona mocą Jego ofiary [11]. Z tej nowej godności wynika, że ważne małżeństwo ochrzczonych zawsze jest sakramentem [12].

8. Dzięki sakramentowi małżeństwa małżonkowie chrześcijańscy wyrażają tajemnicę jedności i płodnej miłości Chrystusa i Kościoła i w niej uczestniczą [13]; dlatego wspomagają się wzajemnie w dążeniu do świętości we współżyciu małżeńskim, w przyjęciu i wychowaniu potomstwa, a w ludzie Bożym mają własne miejsce i specjalny dar [14].

9. Przez ten sakrament Duch Święty sprawia, że jak „Chrystus umiłował Kościół i wydał za niego samego siebie” [15], tak małżonkowie chrześcijańscy, równi godnością, starają się podtrzymywać i umacniać swoje małżeństwo przez wzajemne oddanie i niepodzielną miłość, która wypływa z Boskiego źródła miłości, aby łącząc czynniki boskie i ludzkie, wśród pomyślności i przeciwności trwali w wierności ciałem i duchem [16], dalecy od wszelkiego cudzołóstwa i rozwodu [17].

10. Prawdziwy szacunek dla miłości małżeńskiej i cały sens życia rodzinnego zmierzają do tego, aby małżonkowie nie zapominając o pozostałych celach małżeństwa, skłonni byli mężnie współdziałać z miłością Stwórcy i Zbawiciela, który przez nich wciąż powiększa i wzbogaca swoją rodzinę [18]. Tak więc, ufając Bożej Opatrzności i wyrabiając w sobie ducha ofiary [19] , przynoszą chwałę Stwórcy i zdążają do doskonałości w Chrystusie, gdy w poczuciu szlachetnej, ludzkiej i chrześcijańskiej odpowiedzialności pełnią zadanie rodzenia potomstwa [20].

11. Bóg, który powołał oblubieńców do małżeństwa, nadal powołuje ich w małżeństwie [21]. Ci, którzy zawierają małżeństwo w Chrystusie, mogą w wierze w słowo Boże owocnie sprawować misterium jedności Chrystusa i Kościoła, uczciwie je przeżywać i wobec wszystkich składać publiczne świadectwo. Małżeństwo w świetle wiary upragnione, przygotowane, sprawowane i codziennie przeżywane to związek, „który Kościół łączy, ofiara umacnia, błogosławieństwo potwierdza, aniołowie ogłaszają, a Ojciec uznaje… Jakże pięknym stadłem jest para wierzących, którzy mają jedną nadzieję, jednakowy sposób życia i taki sam zwyczaj posługi. Obydwoje są współwyznawcami, obydwoje współsługami, nie istnieje żadna różnica co do ducha, ani co do ciała. Owszem, rzeczywiście dwoje są w jednym ciele; gdzie jest jedno ciało, tam jest i jeden duch” [22].

Obowiązki i posługi

12. Przygotowanie i sprawowanie małżeństwa, które dotyczy przede wszystkim samych przyszłych małżonków oraz ich rodziny, ze względów duszpasterskich i liturgicznych należy także do biskupa, do proboszcza i jego wikariuszów oraz w pewnym stopniu do całej wspólnoty kościelnej [23].

13. Biorąc pod uwagę normy lub wskazania pastoralne ewentualnie ustalone przez Konferencję Episkopatu w sprawie przygotowania narzeczonych i duszpasterstwa małżeństw, biskup powinien kierować sprawowaniem sakramentu i duszpasterstwem małżeństw w całej diecezji, zapewniając wiernym pomoc, dzięki której stan małżeński zachowa ducha chrześcijańskiego i będzie się doskonalił [24].

14. Duszpasterze mają obowiązek troszczyć się, aby własna wspólnota kościelna świadczyła tę pomoc przede wszystkim:

1) przez przepowiadanie, katechezę odpowiednio przystosowaną dla małoletnich, młodzieży i dorosłych, także przy użyciu środków społecznego przekazu, dzięki czemu wierni otrzymają pouczenie o znaczeniu małżeństwa chrześcijańskiego, jak również o obowiązkach małżonków i chrześcijańskich rodziców;

2) przez osobiste przygotowanie do zawarcia małżeństwa, przysposabiające narzeczonych do świętości ich nowego stanu i jego obowiązków;

3) przez owocne sprawowanie liturgii małżeństwa, która winna ukazywać, że małżonkowie są znakiem i zarazem uczestniczą w tajemnicy jedności oraz płodnej miłości Chrystusa i Kościoła;

4) przez świadczenie pomocy małżonkom, aby wiernie zachowując i chroniąc przymierze małżeńskie, osiągali w rodzinie życie coraz bardziej święte i doskonałe [25].

15. Do należytego przygotowania małżeństwa trzeba dostatecznie długiego czasu. O tej potrzebie narzeczeni już poprzednio powinni wiedzieć.

16. Duszpasterze, kierując się miłością Chrystusa, niech przyjmują narzeczonych i przede wszystkim podtrzymują i ożywiają ich wiarę, albowiem sakrament małżeństwa zakłada i domaga się wiary [26].

17. Po przypomnieniu narzeczonym podstawowych elementów nauki chrześcijańskiej, o których wyżej wspomniano (nry 1-11), należy ich pouczyć o małżeństwie i rodzinie oraz o sakramencie, jego obrzędach, modlitwach i czytaniach, tak aby mogli świadomie i owocnie sprawować sakrament.

18. Katolicy, którzy jeszcze nie przyjęli sakramentu bierzmowania, przed zawarciem małżeństwa powinni go przyjąć, aby dopełnić wtajemniczenia chrześcijańskiego, jeżeli jest to możliwe bez poważnej niedogodności. Narzeczonym zaleca się, aby w czasie przygotowania do sakramentu małżeństwa przyjęli sakrament pokuty, jeżeli jest to potrzebne, i aby przystąpili do Najświętszej Eucharystii, zwłaszcza w czasie sprawowania sakramentu małżeństwa [27].

19. Przed zawarciem małżeństwa należy się upewnić, że nic nie stoi na przeszkodzie do jego ważnego i godziwego zawarcia [28].

20. W czasie przygotowania, biorąc pod uwagę poglądy ludu na małżeństwo i rodzinę, niech duszpasterze starają się ukazać w świetle wiary wzajemną i prawdziwą miłość między narzeczonymi. Także te elementy, których prawo wymaga do ważnego i godziwego zawarcia małżeństwa, mogą posłużyć do wzrostu żywej wiary i płodnej miłości między narzeczonymi, aby powstała chrześcijańska rodzina.

21. Jeżeli jednak mimo wszystkich usiłowań narzeczeni wyraźnie i formalnie oświadczają, że odrzucają to, co Kościół chce dopełnić sprawując obrzęd małżeństwa ochrzczonych, duszpasterz nie może dopuścić ich do obrzędu. Nawet jeśli czyni to z żalem, musi przyjąć do wiadomości tę sytuację i uświadomić zainteresowanych, że w tym stanie rzeczy nie Kościół, ale oni sami stanowią przeszkodę do odbycia obrzędu, o który proszą [29].

22. W sprawach małżeńskich nierzadko zachodzą szczególne okoliczności: np. małżeństwo ze stroną ochrzczoną niekatolicką, z katechumenem, ze stroną nie ochrzczoną albo ze stroną, która wyraźnie odrzuciła wiarę katolicką. Duszpasterze niech wezmą pod uwagę normy Kościoła przewidziane na takie wypadki, i jeżeli trzeba, niech zwrócą się do właściwej władzy.

23. Wypada, aby ten sam kapłan przygotowywał narzeczonych, wygłosił homilię w czasie sprawowania sakramentu, przyjął zgodę małżeńską oraz odprawił Mszę świętą.

24. Także diakon, który otrzymał upoważnienie od proboszcza lub od miejscowego ordynariusza, może przewodniczyć sprawowaniu sakramentu małżeństwa [30], nie wykluczając błogosławieństwa małżonków.

25. Tam, gdzie nie ma kapłanów i diakonów, biskup diecezjalny po uzyskaniu pozytywnej opinii Konferencji Episkopatu i zezwolenia Stolicy Apostolskiej może delegować świeckich do asystowania przy zawieraniu małżeństw. Należy wybrać odpowiedniego świeckiego, który potrafi przygotować narzeczonych i właściwie odprawić liturgię zawierania małżeństwa [31]. On pyta nowożeńców o zgodę na małżeństwo i przyjmuje ją w imieniu Kościoła [32].

26. Inni świeccy w różny sposób mogą uczestniczyć w duchowym przygotowaniu narzeczonych i w samym sprawowaniu obrzędów. Cała zaś wspólnota chrześcijańska powinna współdziałać, aby dać świadectwo wiary i ukazać światu miłość Chrystusa.

27. Małżeństwo należy zawierać w parafii narzeczonego lub narzeczonej. Za zezwoleniem własnego ordynariusza lub własnego proboszcza wolno małżeństwo zawrzeć gdzie indziej [33].

Sprawowanie małżeństwa

przygotowanie

28. Ponieważ małżeństwo jest ustanowione dla wzrostu i uświęcenia ludu Bożego, jego sprawowanie ma charakter wspólnotowy, który domaga się uczestnictwa wspólnoty parafialnej, a przynajmniej niektórych jej członków. Biorąc pod uwagę zwyczaje miejscowe, zależnie od okoliczności można zawierać kilka małżeństw w tym samym czasie albo sprawować sakrament w czasie Mszy niedzielnej.

29. Samo sprawowanie sakramentu należy starannie przygotować, w miarę możności przy udziale narzeczonych. Małżeństwo zasadniczo powinno się zawierać w czasie Mszy. Proboszcz jednak, wziąwszy pod uwagę potrzeby duszpasterskie, a także stopień udziału w życiu Kościoła narzeczonych i uczestników uroczystości, niech rozważy, czy lepiej jest zaproponować zawarcie małżeństwa w czasie Mszy, czy poza nią 34. Jeżeli okoliczności za tym przemawiają, przy udziale samych narzeczonych należy wybrać czytania z Pisma świętego, które będą objaśnione w homilii; formę, w jakiej wyrażą wzajemną zgodę na małżeństwo; formularze błogosławieństwa obrączek, błogosławieństwa ślubnego, intencje modlitwy powszechnej i śpiewy. Ponadto należy używać przewidzianych w obrzędach tekstów do wyboru i zważać na zwyczaje miejscowe, które można zachować, jeżeli przemawiają za tym okoliczności.

30. Wykonywane śpiewy powinny być dostosowane do obrzędów małżeństwa i wyrażać wiarę Kościoła. Należy zwrócić uwagę na znaczenie Psalmu responsoryjnego w czasie liturgii słowa. To, co zostało powiedziane o śpiewach, odnosi się również do wyboru dzieł muzycznych.

31. Świąteczny charakter sprawowania małżeństwa powinien się wyrazić również w odpowiedniej dekoracji kościoła. Ordynariusze miejscowi niechaj czuwają, aby poza honorami należnymi władzom świeckim stosownie do przepisów liturgicznych, nie okazywać żadnych szczególnych względów prywatnym osobom lub stanowiskom społecznym [35].

32. Jeżeli małżeństwo sprawuje się w dniu o charakterze pokutnym, zwłaszcza w Wielkim Poście, proboszcz powinien napomnieć narzeczonych, aby mieli na uwadze szczególny charakter tego dnia. Zakazane jest sprawowanie małżeństwa w Wielki Piątek Męki Pańskiej i w Wielką Sobotę.

Zasady stosowania obrzędów

33. Przy sprawowaniu małżeństwa w czasie Mszy używa się obrzędu opisanego w rozdziale I. Jeżeli małżeństwo zawiera się bez Mszy, obrzęd odbywa się po liturgii słowa według rozdziału II.

34. Gdy małżeństwo zawiera się w czasie Mszy, używa się formularza Mszy obrzędowej za nowożeńców i szat koloru białego lub świątecznego. Gdy przypada dzień wymieniony w numerach 1-4 Tabeli dni liturgicznych, odprawia się Mszę z dnia z jej czytaniami, zachowując błogosławieństwo małżonków oraz, zależnie od okoliczności, właściwą dla obrzędu formułę błogosławieństwa końcowego.

Jeżeli jednak w Okresie Narodzenia Pańskiego i w Okresie Zwykłym małżeństwo zawiera się w niedzielę w czasie Mszy, w której uczestniczy wspólnota parafialna, odprawia się Mszę z niedzieli.

Ponieważ liturgia słowa dostosowana do sprawowania małżeństwa ma wielkie znaczenie dla katechezy, którą należy głosić na temat samego sakramentu i obowiązków małżeńskich, gdy przepisy zabraniają odprawienia Mszy za nowożeńców, można jedno czytanie wziąć z tekstów przewidzianych na liturgię małżeństwa.

35. W liturgii małżeństwa powinny wyraźnie występować zasadnicze elementy, a mianowicie: liturgia słowa, która uwydatnia znaczenie chrześcijańskiego małżeństwa w dziejach zbawienia oraz jego zadania i obowiązki dotyczące uświęcenia małżonków i dzieci; zgoda zawierających umowę małżeńską, o którą asystujący pyta i którą przyjmuje; czcigodna modlitwa, w której prosi się o błogosławieństwo Boże dla oblubienicy i oblubieńca; Komunia eucharystyczna obojga małżonków i pozostałych uczestników. Ona jest głównym źródłem dla ich miłości i dzięki niej wchodzą we wspólnotę z Bogiem i z bliźnimi [36].

36. Jeżeli małżeństwo zawiera strona katolicka ze stroną ochrzczoną niekatolicką, należy odprawić obrzęd małżeństwa bez Mszy (Rozdział II). Jeżeli jednak przemawiają za tym okoliczności i ordynariusz miejscowy udzieli zezwolenia, można odprawić obrzęd zawarcia małżeństwa w czasie Mszy (Rozdział I); gdy chodzi o dopuszczenie strony niekatolickiej do Komunii eucharystycznej, należy zachować normy wydane dla różnych wypadków 37. Jeżeli małżeństwo zawiera strona katolicka z katechumenem lub ze stroną niechrześcijańską, należy zastosować obrzęd niżej podany (Rozdział III), uwzględniając zmiany przewidziane w różnych wypadkach.

37. Chociaż duszpasterze są sługami Ewangelii Chrystusa dla wszystkich, powinni zwrócić szczególną uwagę na tych katolików i niekatolików, którzy nigdy lub prawie nigdy nie uczestniczą w obrzędach małżeństwa i Eucharystii. To duszpasterskie wskazanie odnosi się przede wszystkim do samych nowożeńców.

38. Jeżeli małżeństwo zawiera się w czasie Mszy, oprócz tego, co jest potrzebne do sprawowania Mszy, w prezbiterium należy przygotować księgę „Obrzędy sakramentu małżeństwa” i obrączki dla nowożeńców. Należy również przygotować naczynie z wodą święconą oraz kielich odpowiedniej wielkości do Komunii pod dwiema postaciami.

Uprawnienia konferencji episkopatu w zakresie adaptacji

39. Konferencje Episkopatu na podstawie Konstytucji o liturgii świętej [38] mogą dostosować ten Rytuał Rzymski do zwyczajów i potrzeb poszczególnych krajów. Po zatwierdzeniu przez Stolicę Apostolską można go używać w krajach, dla których jest przeznaczony.

40. Do Konferencji Episkopatu należy:
1) Określić dostosowania, o których mowa niżej (nry 41- 44).
2) Wprowadzenie, które zawiera Rytuał Rzymski w numerze 36 i następnych (Zasady stosowania obrzędów), jeżeli trzeba, dostosować i uzupełnić, aby udział wiernych był świadomy i czynny.
3) Przygotować przekłady tekstów, tak aby były rzeczywiście dostosowane do charakteru różnych języków i różnych kultur. Ilekroć to jest potrzebne, należy do śpiewu dodać melodie.
4) W wydawanych księgach zastosować taki układ treści, jaki najlepiej odpowiada potrzebom duszpasterskim.

41. Podczas przygotowania dostosowań należy mieć na uwadze następujące zasady:
1) Formuły Rytuału Rzymskiego można dostosować lub, jeżeli trzeba, uzupełnić; odnosi się to także do pytań przed wyrażeniem zgody na małżeństwo i do samych słów zgody.
2) Gdy Rytuał Rzymski przewiduje kilka formuł do wyboru, wolno dołączyć inne formuły o tym samym charakterze.
3) Zachowując strukturę obrzędu sakramentalnego, można akomodować porządek części. Jeżeli wyda się to właściwe, można opuścić pytania przed wyrażeniem zgody małżeńskiej, z zachowaniem prawa, by asystujący zapytał nowożeńców o zgodę na małżeństwo i tę zgodę przyjął.
4) Jeżeli potrzeba duszpasterska tego wymaga, można postanowić, aby zawsze pytano o zgodę małżeńską.
5) Po wręczeniu obrączek zgodnie z miejscowym zwyczajem może się odbyć nałożenie wieńca nowej małżonce lub welacja nowożeńców.
6) Jeżeli w jakimś kraju podanie rąk albo błogosławieństwo i wręczenie obrączek nie zgadzają się z kulturą narodową, można postanowić, aby te obrzędy opuszczono lub zastąpiono je innymi.
7) Starannie i roztropnie należy rozważyć, co można przyjąć z tradycji i kultury poszczególnych narodów.

42. Zgodnie z przepisami zawartymi w Konstytucji o liturgii świętej (nr 63 b) każda Konferencja Episkopatu może opracować własny obrzęd małżeństwa dostosowany do zwyczajów miejscowych i narodowych i uzyskać zatwierdzenie Stolicy Apostolskiej. Należy zachować przepis, który wymaga, aby asystujący żądał od zawierających małżeństwo wyrażenia zgody i tę zgodę przyjął [39] oraz, aby udzielił błogosławieństwa ślubnego [40]. Wprowadzenie zawarte w Rytuale Rzymskim należy umieścić także w rytuale krajowym [41] z wyjątkiem szczegółów odnoszących się do przebiegu obrzędów.

43. Wszystko, co jest szlachetne w zwyczajach i sposobach zawierania małżeństwa u tych narodów, które dopiero teraz przyjmują Ewangelię, i co nie wiąże się w sposób nierozłączny z przesądami i błędami, należy życzliwie ocenić i, jeśli to możliwe, zachować nienaruszone, a nawet przyjąć do samej liturgii, o ile to odpowiada zasadom prawdziwego i autentycznego ducha liturgii [42].

44. Ceremonie małżeństwa, które zgodnie ze zwyczajem jakiegoś narodu odprawia się w domu nieraz przez szereg dni, należy ukształtować w duchu chrześcijańskim i przystosować do liturgii. W takim wypadku Konferencja Episkopatu, uwzględniając potrzeby duszpasterskie narodu, może postanowić, aby sam obrzęd sakramentalny mógł się odbywać w domu.

Przypisy:

[1] KPK, kan. 1055. § 1.

[2] Por. Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes, nr 48.

[3] Por. tamże.

[4] Mt 19,6.

[5] Por. błogosławieństwo ślubne.

[6] Por. Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym, Gaudium et spes, nr 48.

[7] Por. 2 Kor 5,17.

[8] Por. Mt 19,6.

[9] Por. Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym, Gaudium et spes, nr 48.

[10] Tamże.

[11] Por. Jan Paweł II, Adhortacja apostolska Familiaris consortio, nr 13: AAS 74(1982) 95; por. Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes nr 48.

[12] Por. KPK, kan. 1055, & 2.

[13] Por. Ef 5,25.

[14] Por. 1 Kor 7,7; Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o Kościele, Lumen gentium, nr 11.

[15] Por. Ef 5,25.

[16] Por. Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym, Gaudium et spes, nry 48, 50.

[17] Por. tamże, nr 49.

[18] Por. tamże, nr 50.

[19] Por. I Kor 7,5.

[20] Por. Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym, Gaudium et spes, nr 50.

[21] Por. Jan Paweł II, Adhortacja apostolska Familiaris consortio, nr 51: AAS 74 (1982)143.

[22] Tertulian Do żony II 9 Wybór pism II, Warszawa 1983, s.164.

[23] Por. Jan Paweł II, Adhortacla apostolska Familiaris consortio, nr 66: AAS 74 (1982) 159-162.

[24] Por. tamie; por. KPK, kan.1063-1064.

[25] Por. KPK, kan.1063

[26] Por. Sobór Watykański II, Konstytucja o liturgii świętej, Sacrosanctum Concilium, nr 59.

[27] Por. KPK, kan. 1065.

[28] Por. KPK, kan.1066.

[29] Por. Jan Paweł II, Adhortacja apostolska Familiaris consortio, nr 68: AAS 74(1982) 165.

[30] Por. KPK, kan.1111.

[31] Por. tamże, kan.1112, § 2.

[32] Por. tamże, kan.1108, § 2.

[33] Por. tamże, kan. 1115.

[34] Por. Sobór Watykański II, Konstytucja o liturgii świętej, Sacrosanctum Concilium, nr 78.

[35] Por. tamże, nr 32.

[36] Por. Sobór Watykański II, Dekret o apostolstwie świeckich, Apostolicam actuositatem, nr 3; Konstytucja dogmatyczna o Kościele, Lumen gentium, nr 12.

[37] Por. KPK, kan. 844.

[38] Por. Sobór Watykański II, Konstytucja o liturgii świętej, Sacrosanctum Concilium, nry 37–40 i 63 b.

[39] Por. tamże, nr 77.

[40] Por. tamże, nr 78.

[41] Por. tamże, nr 63b.

[42] Por. tamże, nr 37.

337. Jaki jest zamysł Boga wobec mężczyzny i kobiety?

Bóg, który jest Miłością i stworzył człowieka z miłości, powołał go także do miłości. Stwarzając mężczyznę i kobietę, powołał ich w małżeństwie do głębokiej wspólnoty życia i miłości, tak że „już nie są dwoje, lecz jedno ciało” (Mt 19,6). Błogosławiąc im, Bóg powiedział: „Bądźcie płodni i rozmnażajcie się” (Rdz 1,28). 1601-1605

338. Dla jakiego celu Bóg ustanowił małżeństwo?

Przymierze małżeńskie mężczyzny i kobiety zostało ustanowione przez Stwórcę i wyposażone we własne prawa. Z natury jest ono nastawione na dobro małżonków, a także na zrodzenie i wychowanie potomstwa. Przymierze małżeńskie jest według pierwotnego zamysłu Bożego nierozerwalne, jak sam oświadcza Jezus Chrystus: „Co więc Bóg złączył, tego człowiek niech nie rozdziela” (Mk 10,9). 1659-1660

339. W jaki sposób grzech zagraża małżeństwu?

Z powodu pierwszego grzechu, którego skutkiem było zerwanie pierwotnej komunii mężczyzny i kobiety, danej przez Boga, związek małżeński jest często zagrożony niezgodą i niewiernością. Jednakże Bóg w swoim nieskończonym miłosierdziu nie odmawia mężczyźnie i kobiecie swej łaski, aby mogli urzeczywistnić jedność ich życia według pierwotnego zamysłu Bożego. 1606-1608

340. Czego naucza Stary Testament o małżeństwie?

Bóg sprawił, że pod wpływem pedagogii Prawa i proroków zaczęła stopniowo w Jego ludzie dojrzewać świadomość dotycząca jedności i nierozerwalności małżeństwa. Oblubieńcze przymierze Boga z Izraelem przygotowuje i zapowiada Przymierze nowe, zawarte przez Syna Bożego, Jezusa Chrystusa, z Jego Oblubienicą, Kościołem. 1609-1611

341. Jaką nowość przyniósł Chrystus odnośnie do małżeństwa?

Jezus Chrystus nie tylko przywraca pierwotny porządek zamierzony przez Boga, lecz daje łaskę do przeżywania małżeństwa w nowym sakramentalnym wymiarze, które jest znakiem Jego oblubieńczej miłości do Kościoła: „Mężowie, miłujcie żony, bo i Chrystus umiłował Kościół” (Ef 5,25). 1612-1617; 1661

342. Czy małżeństwo jest obowiązkiem dla wszystkich?

Małżeństwo nie jest obowiązkiem dla wszystkich. Bóg powołuje niektórych mężczyzn i niektóre kobiety, aby zrezygnowali z wielkiego dobra małżeństwa i szli za Panem Jezusem, wybierając życie w dziewictwie lub celibacie, troszcząc się o sprawy Pana i starając się Jemu podobać, i stali się w ten sposób wymownym znakiem absolutnego pierwszeństwa miłości Chrystusa oraz żarliwego oczekiwania Jego chwalebnego przyjścia. 1618-1620

343. W jaki sposób celebruje się sakrament małżeństwa?

Ponieważ małżeństwo czyni małżonków publicznym stanem życia w Kościele, powinno być zawierane publicznie, w ramach celebracji liturgicznej, wobec kapłana (lub upoważnionego świadka Kościoła) oraz świadków. 1621-1624

344. Czym jest zgoda małżeńska?

Zgoda małżeńska jest wyrażeniem przez mężczyznę i kobietę woli do wzajemnego i trwałego oddania się, w celu życia w przymierzu wiernej i płodnej miłości. Ponieważ zgoda „stwarza małżeństwo”, jest ona nieodzowna i niezastąpiona. Aby małżeństwo było ważne, zgoda musi mieć za przedmiot prawdziwe małżeństwo, być aktem ludzkim, świadomym i wolnym, podjętym nie pod przemocą czy przymusem. 1625-1632; 1662-1663

345. Czego żąda się, gdy jeden z małżonków nie jest katolikiem?

Małżeństwo mieszane (między katolikiem i niekatolikiem ochrzczonym) wymaga do swej dopuszczalności wyraźnego zezwolenia władzy kościelnej. W przypadku różnicy religii (między katolikiem i nie ochrzczonym) do ważności małżeństwa wymagana jest wyraźna dyspensa od przeszkody. W każdym przypadku istotne jest, aby małżonkowie znali i akceptowali cele oraz istotne właściwości małżeństwa, i żeby małżonek katolicki potwierdził swoje zobowiązania, znane również małżonkowi niekatolickiemu, iż zachowa swoją wiarę i zapewni chrzest oraz wychowanie katolickie dzieci. 1633-1637

346. Jakie są skutki sakramentu małżeństwa?

Sakrament małżeństwa rodzi między małżonkami węzeł wieczysty i wyłączny. Zgoda, przez którą małżonkowie oddają się sobie i przyjmują wzajemnie, zostaje przypieczętowana przez samego Boga. Dlatego zawarte i dopełnione małżeństwo osób ochrzczonych nie może być nigdy rozwiązane. Ponadto sakrament ten udziela małżonkom koniecznej łaski do osiągnięcia w życiu małżeńskim świętości oraz odpowiedzialnego przyjęcia dzieci i ich wychowania. 1638-1642

347. Jakie są najcięższe grzechy godzące w sakrament małżeństwa?

Są to: cudzołóstwo; poligamia, ponieważ jest przeciwna równej godności i miłości małżeńskiej, która jest jedyna i wyłączna; odrzucenie płodności, które pozbawia życie małżeńskie dziecka, najwspanialszego daru małżeństwa; rozwód, który sprzeciwia się nierozerwalności. 1645-1648

348. Kiedy Kościół dopuszcza fizyczną separację małżonków?

Kościół dopuszcza fizyczną separację małżonków, gdy ich wspólne życie małżeńskie z bardzo ważnych powodów staje się praktycznie niemożliwe, jakkolwiek najlepszym rozwiązaniem byłoby ich pojednanie. Jednakże, jak długo żyje współmałżonek, nie są oni wolni i nie mogą zawrzeć nowego związku, chyba że ich małżeństwo nigdy nie zaistniało, o czym może orzec kompetentna władza kościelna. 1629; 1649

349. Jaka jest postawa Kościoła wobec rozwiedzionych zawierających ponownie małżeństwo?

Kościół, będąc wierny Chrystusowi, nie może uznać za małżeństwo, jeśli rozwiedzieni zawarli cywilnie drugi związek. „Kto oddala żonę swoją, a bierze inną, popełnia cudzołóstwo względem niej. I jeśli żona opuści swego męża, a wyjdzie za innego, popełnia cudzołóstwo” (Mk 10,11-12). Osoby te Kościół otacza dużą troską, zachęcając ich do życia wiary, do modlitwy, do wspomagania dzieł miłości, do chrześcijańskiego wychowywania dzieci. Nie mogą one jednak otrzymać sakramentalnego rozgrzeszenia ani przystępować do Komunii eucharystycznej, ani też pełnić pewnych funkcji kościelnych tak długo, jak długo trwa ta sytuacja, która obiektywnie wykracza przeciw prawu Bożemu. 1650-1651

350. Dlaczego rodzina chrześcijańska nazywana jest także Kościołem domowym?

Ponieważ w rodzinie objawia się i urzeczywistnia wymiar wspólnotowy i rodzinny Kościoła jako rodziny Bożej. Każdy członek, według własnej roli, praktykuje tu kapłaństwo chrzcielne, przyczyniając się do tego, że rodzina staje się wspólnotą łaski i modlitwy, szkołą cnót ludzkich i chrześcijańskich, miejscem pierwszego głoszenia wiary dzieciom. 1655-1658; 1666

260. Dlaczego Bóg przeznaczył sobie nawzajem mężczyznę i kobietę?

Bóg przeznaczył sobie nawzajem mężczyznę i kobietę, żeby „nie byli już więcej dwoje, ale jednym ciałem” (por. Mt 19, 6): w ten sposób powinni żyć miłością, być płodni i symbolizować samego Boga, który jest niczym innym jak obfitością miłości. [1601-1605]

261. W jaki sposób dochodzi do zawarcia sakramentu małżeństwa?

Sakrament małżeństwa zostaje zawarty wtedy, gdy mężczyzna i kobieta złożą przed Bogiem i Kościołem przyrzeczenie, które przyjęte i potwierdzone przez Boga dopełni się przez ich cielesne zjednoczenie. Ponieważ sam Bóg wiąże sakramentalny węzeł małżeński, łączy on parę aż do śmierci jednego z małżonków. [1625-1631]

Sakramentu małżeństwa mężczyzna i kobieta udzielają sobie nawzajem. Kapłan lub diakon udziela błogosławieństwa Bożego parze i jest wyłącznie świadkiem, że małżeństwo zostało zawarte zgodnie z przepisami oraz że przyrzeczenie zostało złożone w całości i publicznie. Małżeństwo może być zawarte jedynie wtedy, gdy istnieje zgoda małżeńska, tzn. kiedy mężczyzna i kobieta chcą go dobrowolnie i bez żadnego przymusu i kiedy nie ma przeszkód ze strony prawa naturalnego czy kościelnego (już istniejące małżeństwo, czy przyrzeczenie celibatu).

262. Co jest niezbędne do zawarcia sakramentalnego chrześcijańskiego małżeństwa?

Do zawarcia sakramentalnego związku małżeńskiego potrzebne jest spełnienie trzech warunków:
1. dobrowolna zgoda na jego zawarcie,
2. zgoda na związek wyłącznie z jedną wybraną osobą na całe życie,
3. otwartość na dzieci.
Sprawą najistotniejszą jest jednak świadomość chrześcijańskich małżonków: jesteśmy żywym obrazem miłości Chrystusa i Kościoła. Gdyby podczas ceremonii ślubnej zabrakło któregoś z wymienionych elementów, takie małżeństwo nie zostałoby ważnie zawarte. [1644-1654, 1664]

Wymóg jedności i nierozerwalności małżeństwa jest podkreślony w związku z niebezpieczeństwem poligamii, w której chrześcijaństwo widzi zasadnicze naruszenie miłości i praw człowieka. Ma chronić również przed .,sukcesywną poligamią”, czyli związkami, które nie uznają jednego, zdecydowanego, bezwzględnego „Tak”. Wymóg wierności małżeńskiej zawiera w sobie gotowość do związku na całe życie, która wyklucza związki uczuciowe poza małżeństwem. Wymóg gotowości do wydania potomstwa oznacza, że chrześcijańscy małżonkowie są otwarci na dzieci, którymi Bóg zechce ich obdarzyć. Pary bezdzietne są powołane przez Boga, aby w inny sposób stawały się „płodne”.

263. Dlaczego małżeństwo jest nierozerwalne?

Małżeństwo jest po trzykroć nierozerwalne. Po pierwsze dlatego, że odpowiada istocie miłości, aby się wzajemnie, bez zastrzeżeń poświęcać; następnie dlatego, że jest obrazem bezwarunkowej wierności Boga do swojego stworzenia; wreszcie jest nierozerwalne dlatego, że wyobraża poświęcenie Chrystusa dla swego Kościoła, którego apogeum była śmierć na krzyżu. [1605, 1612-1617, 1661]

W czasach, kiedy w wielu miejscach na świecie rozwodzi się 50% wszystkich małżeństw, każde małżeństwo, które trwa, jest wielkim znakiem – przede wszystkim znakiem istnienia Boga. Na tej ziemi, na której tyle rzeczy jest względnych, ludzie mają wierzyć w Boga, który jako jedyny jest absolutny. Dlatego wszystko to, co nie jest względne, jest tak ważne: każdy, kto absolutnie mówi prawdę albo jest absolutnie wierny. Absolutna wierność w małżeństwie świadczy mniej o ludzkich zdolnościach, a bardziej o wierności Boga, który obecny jest również wtedy, gdy w każdym względzie Go zdradzamy i o Nim zapominamy. Związek sakramentalny to bardziej poleganie na Bożej pomocy niż na własnych zapasach miłości.

264. Co zagraża małżeństwom?

Rzeczywistym zagrożeniem dla małżeństw jest grzech. Tym, co je odnawia, jest przebaczenie. Tym, co je wzmacnia, jest modlitwa i ufność w Bożą obecność. [1606-1608]

Konflikt między mężem a żoną, który niekiedy przeradza się wręcz we wzajemną nienawiść, nie jest znakiem niezgodności płci. Nie ma również czegoś takiego jak genetyczna skłonność do niewierności czy wyjątkowa niedyspozycja psychiczna do życia w trwałym związku. Wielu małżeństwom zagraża jednak brak kultury dialogu i wzajemnego szacunku. Dochodzą do tego problemy ekonomiczne i społeczne. Decydującą rolę odgrywa rzeczywistość grzechu: zazdrość, żądza dominacji, kłótliwość, chciwość, niewierność i inne niszczące siły. Dlatego sprawą bardzo istotną w każdym małżeństwie jest przebaczenie i pojednanie, także przez spowiedź.

265. Czy wszyscy są powołani do życia w małżeństwie?

Nie każdy jest powołany do życia w małżeństwie. Również osoby żyjące samotnie mogą czuć się spełnione w życiu. Niektórym z nich Jezus ukazuje szczególną drogę. Zaprasza ich, aby „ze względu na królestwo niebieskie” (Mt 19, 12) żyły w bezżeństwie. [1618-1620]

Wiele osób żyjących samotne cierpi z powodu swojej samotności. A przecież człowiek, który nie musi troszczyć się o współmałżonka, czy rodzinę, ma czas na robienie wielu ważnych rzeczy. Być może wolą Bożą jest, żeby taka osoba zatroszczyła się o ludzi, o których nikt się nie troszczy. Nierzadko Bóg powołuje takiego człowieka do szczególnie intymnej relacji ze sobą. Wówczas taki człowiek odczuwa pragnienie, by „ze względu na królestwo niebieskie” zrezygnować z małżeństwa. Powołanie do bezżenności w chrześcijaństwie nigdy nie może oznaczać pogardy dla małżeństwa lub seksualności. Dobrowolna bezżenność może tylko istnieć w miłości i wypływać z miłości. Jest wtedy wymownym znakiem, że Bóg jest ważniejszy niż wszystko. Celibatariusz rezygnuje z życia seksualnego, ale nie z miłości. Pełen tęsknoty wychodzi naprzeciw Chrystusa Oblubieńca (Mt 25, 6).

266. Jak wygląda celebracja sakramentu małżeństwa?

Z reguły ślub musi być zawierany publicznie. Państwo młodzi pytani są o zgodę na zawarcie małżeństwa. Kapłan lub diakon błogosławi obrączki. Państwo młodzi wymieniają obrączki i przyrzekają sobie wzajemnie miłość, wierność, i uczciwość małżeńską oraz że się nie opuszczą aż do śmierci. Celebrans potwierdza zawarcie małżeństwa i udziela błogosławieństwa. [1621-1624, 1663]

Po zakończeniu liturgii słowa celebrans zwraca się do młodych: „(N.] i [N.]. wysłuchaliście słowa Bożego i przypomnieliście sobie znaczenie Ludzkiej miłości i małżeństwa. W imieniu Kościoła pytam was, jakie są wasze postanowienia”. Następnie zadaje im pytania dotyczące (1) dobrowolnej zgody na małżeństwo, (2) woli wytrwania w wierności oraz (3) gotowości na przyjęcie i wychowanie potomstwa. „[N.] i [N.], czy chcecie dobrowolnie i bez żadnego zawrzeć związek małżeński?”. Narzeczeni: „Chcemy”. „Czy chcecie wytrwać w tym związku w zdrowiu i w chorobie, w dobrej i złej doli, aż do końca życia?”. Narzeczeni: „Chcemy”. Wreszcie pyta: „Czy chcecie z miłością przyjąć i po katolicku wychować potomstwo, którym was Bóg obdarzy?”. Narzeczeni: „Chcemy”.

267. Co wtedy, gdy osoba wyznania katolickiego chce wziąć ślub z chrześcijaninem niekatolikiem?

Na zawarcie takiego ślubu potrzebne jest zezwolenie władz kościelnych. Tak zwane małżeństwo mieszane wymaga bowiem od obojga partnerów szczególnej wierności Chrystusowi, ażeby wciąż jeszcze nieprzezwyciężony podział wyznań chrześcijańskich nie doprowadził w ich związku do rezygnacji z praktykowania wiary. [1633-1637]

268. Czy chrześcijanin-katolik może poślubić wyznawcę innej religii?

Dla wierzącego katolika poślubienie i życie w związku z wyznawcą innej religii może być trudne zarówno dla jego własnej wiary, jak również dla mających się urodzić dzieci. W poczuciu odpowiedzialności za wierzących Kościół katolicki widzi w różnicy religijnej przeszkodę do zawarcia małżeństwa. Ważne zawarcie takiego związku ma miejsce wtedy, gdy przedtem uzyska się zezwolenie usuwające tę przeszkodę (dyspensę). Takie małżeństwo nie jest sakramentalne, ale tylko dla wyznawcy innej religii. [1633-1637]

269. Czy skłóceni małżonkowie mogą się rozdzielić?

Kościół wysoce sobie ceni ludzką zdolność dochowania wierności przyrzeczeniu i wierność małżeńską przez całe życie. Kościół trzyma człowieka za słowo. Każdemu małżeństwu grożą kryzysy. Wspólna rozmowa, (wspólna) modlitwa, czasami również środki terapeutyczne mogą torować drogi wyjścia z kryzysu. Przede wszystkim jednak pamiętanie o tym, że od momentu zawarcia małżeństwa w tym przymierzu zawsze jest jeszcze trzeci, Chrystus, może wciąż na nowo wzbudzać nadzieję. Dla kogo jednak jego małżeństwo staje się nie do zniesienia albo doświadcza w nim przemocy psychicznej lub fizycznej, może odejść od współmałżonka. Mówimy wówczas o separacji, o której trzeba zawiadomić Kościół. Jednak nawet wtedy, gdy wspólnota jest rozbita, małżeństwo jest nadal ważne. [1629, 1649]

Istnieją jednak przypadki, w których do kryzysu w małżeństwie dochodzi z tego powodu, że jeden z partnerów lub obydwoje w chwili zawarcia małżeństwa nie byli zdolni do tego lub nie było całkowitej zgody do zawarcia związku. Wtedy małżeństwo z punktu widzenia prawa jest nieważne. W takich przypadkach można w sądzie biskupim rozpocząć procedurę stwierdzenia nieważności małżeństwa.

270. Jaka jest postawa Kościoła wobec rozwodników żyjących w kolejnych związkach?

Mając za wzór Jezusa, Kościół odnosi się do nich z miłością. Kto po zawarciu sakramentalnego związku małżeńskiego rozszedł się ze swoim partnerem i za jego życia zawarł nowy związek, wystąpił przeciwko wyraźnemu nakazowi Jezusa nierozerwalności małżeństwa. Tego nakazu Kościół nie może znieść. Odwołanie swojej wierności stoi w sprzeczności z Eucharystią, podczas której Kościół celebruje właśnie nieodwołalną miłość Bożą. Dlatego osoba, która żyje w takiej sprzeczności z istotą Eucharystii, nie może przystępować do Komunii świętej. [1665, 2384]

Daleki od generalizowania papież Benedykt XVI mówi o „bolesnej sytuacji” i przypomina duszpasterzom, że „są zobowiązani dobrze rozeznawać różne sytuacje, aby w stosowny sposób wspierać duchowo wiernych, których to dotyczy” (Sacramentum caritatis, 29).

271. Co to znaczy, że rodzina jest domowym Kościołem?

Czym Kościół jest w skali makro, tym rodzina jest w skali mikro: obrazem miłości Boga we wspólnocie ludzi . Każde małżeństwo osiąga swą pełnię w otwartości na innych, na dzieci, którymi obdarza Bóg, we wzajemnej akceptacji, w gościnności, w byciu dla innych. [1655-1657]

W czasach pierwotnego Kościoła w „nowej drodze” chrześcijan nic nie fascynowało ludzi bardziej niż „Kościoły domowe”. Często ktoś razem z „wszystkimi swoimi domownikami uwierzył Panu (…) wielu uwierzyło i przyjęło chrzest” (Dz 18, 8). W pogańskim świecie powstawały wyspy żywej wiary, miejsca modlitwy, dzielenia się i serdecznej gościnności. W Rzymie, Koryncie, Antiochii, wielkich miastach starożytności szybko zaczęło roić się od kościołów domowych jak od latarni. Również dzisiaj rodziny, w których mieszka Chrystus, mogą stać się zaczynem odnowy naszego społeczeństwa.